Για όλους εμάς εδώ είναι καταρχήν μεγάλη χαρά που έχουμε σήμερα κοντά μας τον «συγγραφέα των παιδιών», τον Μάνο Κοντολέων. Επιχειρώντας να σας παρουσιάσω τον συγγραφέα Μάνο Κοντολέων δεν σας κρύβω ότι βρέθηκα σε αμηχανία! Άραγε τι να πρωτοπεί κανείς για έναν άνθρωπο με ένα τόσο πλούσιο συγγραφικό και λογοτεχνικό έργο όπως είναι ο Μάνος Κοντολέων;
Ο Μάνος Κοντολέων είναι χωρίς αμφιβολία ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946 και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και ασχολείται με τη λογοτεχνία από τα παιδικά του χρόνια, γράφοντας μυθιστορήματα, διηγήματα, παραμύθια και κριτικά σημειώματα, ενώ συνεργάζεται ή έχει συνεργαστεί με πολλές εφημερίδες, περιοδικά, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς.
Ο Μάνος Κοντολέων έχει βραβευθεί με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 1998.
Μυθιστορήματά του έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στη Γαλλία στην Γερμανία και στην Ταϋλάνδη. Μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει πάνω από 40 βιβλία του: άλλα από αυτά ανήκουν στην παιδική λογοτεχνία, άλλα στην λογοτεχνία για νέους και άλλα στη λογοτεχνία που απευθύνεται σε ενήλικες αναγνώστες.
Είναι ίσως ο μόνος Έλληνας συγγραφέας που και το κοινό και η κριτική του έχει αναγνωρίσει την ικανότητα να μπορεί αποτελεσματικά ν’ απευθύνεται σε αναγνώστες διαφορετικών ηλικιών. Τα βιβλία του Μάνου Κοντολέων είναι όπως γράφει κάπου «σαν ένα χτύπημα στον ώμο αφυπνιστικό και συνθηματικό, κάτι σαν επιδέξιο, αποφασιστικό και μετρημένο σπρώξιμο στο κατώφλι της ζωής, ή μάλλον στον σκοτεινό και δαιδαλώδη διάδρομο της εφηβείας, όπου παραμονεύουν εμπειρίες τραυματικές, σκιές και φαντάσματα».
Κυρίως όμως το έργο του Μάνου Κοντολέων εισάγει τον αναγνώστη σε ένα σύμπαν λογοτεχνικό που θα του αποφέρει απόλαυση και προσωπική εξέλιξη και απολαμβάνει συνεχώς να βλέπει τον συγγραφέα να πειραματίζεται συνεχώς και να διευρύνει τα λογοτεχνικά του όρια και παρότι έχει ταυτιστεί με την παιδική και νεανική λογοτεχνία πετυχαίνει με την πολυσημία των θεματολογικών του κατηγοριών στα περισσότερα έργα του να «γεφυρώνει» αναγνωστικά διαφορετικές ηλικίες.
Ο Μάνος Κοντολέων είναι πολυγραφότατος έχοντας συγγράψει στα είκοσι δύο χρόνια της έως τώρα λογοτεχνικής του πορείας ένα σεβαστό αριθμό έργων: μυθιστορήματα, διηγήματα, παραμυθικές ιστορίες συνταιριάζοντας με αξιοθαύμαστο τρόπο το πλήθος του έργου με την ποιοτική αξία.
Στα έργα του συγγραφέα, γεμάτα πλήθος σύγχρονων μηνυμάτων, αγωνία, περιπέτεια, αλλά και πολλές διασκεδαστικές ιστορίες είναι παντού φανερή η αγάπη και η μόνιμη μέριμνά του για τα παιδιά, και γενικά τους νέους ανθρώπους. Πηγαίνοντας στην πλευρά των παιδιών πασχίζει να γίνει εκφραστής των σκέψεών και των συναισθημάτων τους, του μοναδικού συχνά αιτήματος τους, της αγάπης της κατανόησης και της αληθινής αποδοχής από τους άλλους – συνομήλικους ή μεγαλύτερους.
Στο θαυμαστό ταξίδι που οδηγεί τον άνθρωπο – εμάς όλους – από την παιδική στην εφηβική ηλικία και από κει στον κόσμο των ενηλίκων, ο Μάνος Κοντολέων, σαν ένας άλλος παραμυθάς, μας αποκαλύπτει πολύτιμα μυστικά της ζωής και μας βοηθάει να ξεδιπλώσουμε το πολύχρωμο και φαντασμαγορικό καλιδοσκόπιο, την πραγματική ζωή μας, αυτή που εσείς τα παιδιά ζείτε τώρα και αυτή που εμείς ζήσαμε όταν βρεθήκαμε απρόσμενα στην παιδική ηλικία. Και καθώς από τη μία τα παιδιά προγεύονται μέσα από το έργο του συγγραφέα τη ζωή που αμέσως μετά θα ζήσουν και από την άλλη οι μεγαλύτεροι αναπολούν εκείνη τη μακρινή παιδική τους ανάμνηση, σε χρόνους γνήσιους, άδολους και πηγαίους, γίνεται έτσι ο Μάνος Κοντολέων μια αληθινή γέφυρα ψυχής που ενώνει τους μεγαλύτερους (εμάς) με τα παιδιά.
Αλήθεια πόσο αληθινοί είναι οι ήρωες στα βιβλία του συγγραφέα, είναι όμως αληθινοί χωρίς να τους σκιάζει η μολυβένια βαριά ατμόσφαιρα ενός κόσμου πεζού, πνιγμένου σε συμβατικότητες και κοινωνικές τυπικότητες. Κι αυτό γιατί οι ήρωες του συγγραφέα δεν είναι άϋλοι, άψυχοι, αλλά γεμάτοι καρδιά και συναισθήματα που παλεύουν να συνθέσουν έναν ανθρώπινο κόσμο, έναν κόσμο όπου εξακολουθούν ακόμη να λάμπουν σαν αστερισμός η αγάπη, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, η φιλία, η χαρά της δημιουργίας, αλλά και η απογοήτευση και η μοναξιά σε έναν κόσμο συχνά αφιλόξενο και σκληρό στον οποίο καλούνται τα παιδιά να καταθέσουν τον δικό τους αδιαμόρφωτο κόσμο, γεμάτο από το άπειρο σε μικρογραφία, η παιδιακή σοφία που σαν ξάφνιασμα τη γνωρίζει ο συγγραφέας μας και σαν τέτοια μας τη μεταδίδει μέσα από τα έργα του.
Αλλά οι ήρωες του Μάνου Κοντολέων θα ήταν σφάλμα να νομίσει κανείς πως κινούνται σε έναν αθώο κόσμο ζαχαρωτών και ανέμελων παιδικών χρόνων: μας τονίζει με κάθε τρόπο πως πέρα, εκτός από τη Χώρα των Θαυμάτων, απλώνεται ο κόσμος της σκιάς και του φόβου, το φοβερό και τρομερό ταξίδι του στην πικρή και θανατερή χώρα των ναρκωτικών. Ο Κοντολέων, γνώστης της εξάπλωσης των ναρκωτικών μέσα στα σχολεία δίνει το δικό του καταγγελτικό τόνο με έναν τρόπο ρεαλιστικό και συνάμα γλωσσικά άμεσο απέναντι σε αυτή τη μάστιγα που πέφτει σαν πανούκλα πάνω στα νεαρά βλαστάρια της κοινωνίας μας. Ο φόβος εξαπλώνεται και έτσι μέσα στο έργο του συγγραφέα αθώα πάρτι, καφετέριες, ποτό, τσιγάρα, «σκόνη»… χρήστης και διακινητής ναρκωτικών, ο θάνατος ενός φίλου… γίνεται «Το ταξίδι που σκοτώνει» και μια σαφής προειδοποίηση και αποκάλυψη για όλους.
Κάθε στάδιο της ανθρώπινης ηλικίας παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα, εμείς, εκπαιδευτικοί και γονείς, το γνωρίζουμε άλλωστε πολύ καλά. Σε καθένα από αυτά τα στάδια το παιδί προβάλλει τον δικό του κόσμο. Ο Μάνος Κοντολέων είναι φανερό πως έχει μελετήσει ιδιαίτερα τον ψυχικό κόσμο του παιδιού και τα προβλήματά του. Εμφανίζεται όμως να κατέχει ιδιαίτερη γνώση και μια πολύ σημαντική αντίληψη για την παιδαγωγική διαδικασία, κυρίως για τη μετάβαση του παιδιού από το ένα στάδιο στο άλλο. Επιστρατεύοντας το θεατρικό παιχνίδι στο έργο του «Μάσκα στο φεγγάρι» επιχειρεί – και το επιτυγχάνει – να αναδείξει τη σημαντική συμβολή του στην εκπαιδευτική διαδικασία και να μας θυμίσει, σαν ένας άλλος ανθρωπολόγος, πως η παιδαγωγική διαδικασία δεν είναι παρά μια τελετή μύησης από το ένα στάδιο (παιδική ηλικία) στο άλλο (εφηβική ηλικία κ.οκ.).
Τα βιβλία του συγγραφέα δεν αντιγράφουν τη ζωή: ως έργα μόχθου μιας πηγαίας λογοτεχνικής δραστηριότητας, ανασυνθέτουν και ξαναπλάθουν μία κοινωνική πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που είναι ανάγκη κατά την προτροπή του συγγραφέα να αποκτήσει κάτι από τη χαμένη της φαντασία, έναν γόνιμο ιδεολογικό προσανατολισμό και συσφίγγοντας ακόμη περισσότερο την αμφίδρομη σχέση της με τη λογοτεχνία, ιδίως μέσα από έργα όπως αυτά του Μάνου Κοντολέων.
Ομιλία, κατά την επίσκεψη του Μάνου Κοντολέων, ως τιμώμενου προσώπου, στο 59ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, το 2007.