Ήταν ένας λαμπρός στρατηγός, ηγέτης και διπλωμάτης. τον οποίο οι άνδρες του αγαπούσαν και εμπιστεύονταν.

Θρησκευτική πολιτική

• Διώξεις εναντίον Παυλικιανών και Βογομίλων στα Βαλκάνια. Έκαψε δημοσίως στην πυρά τον αρχηγό τους Βασίλειο.
• Παραχώρησε στην Πάτμο το προνόμιο να γίνει μοναστική πολιτεία.

Απεικονίσεις του Αλέξιου Α’  Κομνηνού

Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’  Κομνηνός, ο οποίος κατέλαβε την εξουσία σε μια εποχή κρίσιμη για το Βυζάντιο, κατόρθωσε, με την πολιτική της στρατιωτικής επαγρύπνησης και, κυρίως, με τις διπλωματικές του ικανότητες, να σώσει την Αυτοκρατορία και να την οδηγήσει σε μια νέα περίοδο ακμής.

Πορτραίτο του Αλεξίου Α’ από μικρογραφία του βατικανού κώδικα 666, φ. 2r (12ος αιώνας).

Πολιτική ιδεολογία του Αλεξίου Α’  Κομνηνού

Αν και στη στροφή από τον 11ο αιώνα προς τον 12ο αιώνα η  αυτοκρατορική εξουσία απείχε πολύ από την ανάκτηση των κατακτημένων από τους Σελτζούκους Τούρκους περιοχών της Μικράς Ασίας, αργά ή γρήγορα ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’  Κομνηνός, που αντιλαμβανόταν τον εαυτό του ως έναν νέο Ακρίτα – έναν συνοριακό πολεμιστή, όπως τον ήρωα του έπους –  είχε ως στόχο να επαναφέρει μέχρι τον Ευφράτη τη ρωμαϊκή επικράτεια. Αυτή η πολιτική ιδεολογία, που εκφράστηκε μετά την Α’  Σταυροφορία, διατηρήθηκε στο  πνεύμα του Αλεξίου Α’  έως τον θάνατό  του και, γενικά, υιοθετήθηκε από τον γιο του (Ιωάννη Β’) και τον εγγονό του (Μανουήλ Α’).

Είναι, άλλωστε, χαρακτηριστικό ότι στον θρυλικό πολεμιστή των συνόρων διακρίνεται η προσωποποίηση του κομνήνειου αριστοκρατικού ιδεώδους: ολόκληρη η ζωή του Διγενή αποτελούσε έκφραση των φιλοδοξιών της στρατιωτικής αριστοκρατίας της Μικράς Ασίας (όπου οι Κομνηνοί είχαν τεράστιες εκτάσεις, τις οποιες είχαν χάσει με την εισβολή των Σελτζούκων Τούρκων), ενώ η διαρκής δημοτικότητά του επιβεβαίωνε την επιρροή της στρατιωτικής άρχουσας τάξης στην ελληνική κοινωνία της εποχής.

Μάλιστα η επιστημονική έρευνα θεωρεί ότι το χαμένο σήμερα πρωτότυπο κείμενο του ηρωικού έπους του Διγενή Ακρίτα, [το οποίο μπορεί να αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή σε σημαντικό βαθμό μέσω των δύο σωζόμενων παραλλαγών που σχετίζονται άμεσα με το αυθεντικό έργο (της Κρυπτοφέρρης και του Εσκοριάλ)], συντάχθηκε στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Αλεξίου Α’ Κομνηνού.

Συγκεκριμένα, η συγγραφή του ποιήματος του Διγενή τοποθετείται στα χρόνια αμέσως μετά το 1102. Επίσης, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το ίδιο κείμενο αποτελεί λογοτεχνική κατασκευή της αυλής του Αλεξίου, με σκοπό την νομιμοποίηση και ενίσχυση των βυζαντινών εδαφικών απαιτήσεων στην υπό τουρκικό έλεγχο Ανατολική Μικρά Ασία˙ η υπόθεση αυτή βασίζεται στην οικοδομική δραστηριότητα που αποδίδεται τόσο στον Αλέξιο όσο και στον Διγενή Ακρίτη (πρόκειται για την ανακαίνιση του ανακτόρου των Βλαχερνών από τον πρώτο και την οικοδόμηση ενός παλατιού στις όχθες του Ευφράτη από τον δεύτερο), σε συνδυασμό με την συνθήκη που επέβαλε ο αυτοκράτορας στον Σελτζούκο σουλτάνο Μαλίκ Σαχ το 1116.

“Οι Ακρίτες”. Έργο Δ. Σκουρτέλη.

Το παλάτι του Αλέξιου Α’ Κομνηνού στην Κωνσταντινούπολη

και του Διγενή Ακρίτα στον Ευφράτη

Όταν ο Αλέξιος Α’ ανέβηκε στην εξουσία, αντί να ζει στο παλάτι που κατασκεύασε ο Κωνσταντίνος Α’, όταν εγκαινίασε την πόλη (324 μ.Χ.), αποφάσισε ότι η αυτοκρατορική κατοικία θα έπρεπε να είναι το αυτοκρατορικό παλάτι στην αριστοκρατική συνοικία των Βλαχέρνων.  Ο Αλέξιος και  οι διάδοχοί του επέκτειναν το παλάτι, χτίζοντας ένα μεγάλο συγκρότημα διαμερισμάτων, εκκλησιών, παρεκκλησίων, λουτρών, πόλο και περιπτέρων, δημιουργώντας ένα παραδειγματικό αριστοκρατικό μέγαρο σε ένα αριστοκρατικό καθεστώς. Εν τω μεταξύ, το παλιό αυτοκρατορικό παλάτι εγκαταλείφθηκε σιγά-σιγά. Οι ομοιότητες μεταξύ του ανακτόρου των Βλαχερνών και εκείνου που διαπαιδαγώγησε ο Διγενής Ακρίτας (όπως αναφέρονται στο έπος) στο τέλος της ζωής του έχουν ήδη επισημανθεί από μελετητές. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το ησυχαστήριο που έκτισε ο Ακρίτας στις όχθες του Ευφράτη με τα μαρμάρινα κτήριά του, τα πλούσια ψηφιδωτά από χρυσό και πολύτιμους λίθους και οι κήποι με δένδρα και πτηνά που έφερε από όλο τον κόσμο, μοιάζουν πολύ με το ύφος της ανακτορικής αρχιτεκτονικής που ανέπτυξαν οι άρχοντες Κομνηνοί, και κυρίως ο Αλέξιος Α’.

Το αυτοκρατορικό Παλάτι του Αλέξιου Α’  Κομνηνού στη συνοικία των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη (αναπαράσταση Antoine Helbert). Πρόκειται για την υψηλότερη έκφραση της αριστοκρατικής αστικής παρέμβασης στην Κωνσταντινούπολη κατά την περίοδο των Κομνηνών.

Το Παλάτι του Διγενή Ακρίτα

όπως περιγράφεται στο έργο “Βασιλείου Διγενή Ακρίτου, Λόγοι Οκτώ”

Παρατίθενται στίχοι: 1-105, βιβλίο VII (Oxford 1956)